RTĘĆ W PLOMBACH SZDKODLIWA DLA ZDROWIA

Czy wiesz, że wypełnienia z amalgamatu – potocznie nazywane „srebrnymi plombami” – to mieszanina stopu metali z płynną rtęcią? A rtęć to jeden z najbardziej toksycznych pierwiastków dla człowieka. Dlatego, choć tak popularne, srebrne plomby stanową realne zagrożenie dla naszego zdrowia.

STOP PLOMBOM Z AMALGAMATU

Przez dziesięciolecia w stomatologii stosowano wypełnienia amalgamatowe, ponieważ były trwałe i tanie. Jednak od 2018 r. w Unii Europejskiej obowiązuje zakaz stosowania amalgamatu u dzieci poniżej 15 r.ż., kobiet w ciąży i karmiących (Rozporządzenie UE 2017/852 w sprawie rtęci). Ponadto planowane są dalsze ograniczenia, a docelowo całkowite wycofanie tego materiału. W nowoczesnej stomatologii zęby wypełnia się najczęściej materiałami kompozytowymi (białymi plombami), które są bezpieczniejsze, estetyczniejsze i mniej kontrowersyjne zdrowotnie.

AMALGAMAT A ZDROWIE

Naukowcy podkreślają, że rtęć może powoli uwalniać się z wypełnień amalgamatowych w zębach i kumulować w organizmie. W konsekwencji jej toksyczne działanie może mieć w szczególności niekorzystny wpływ na układ nerwowy, odpornościowy i rozrodczy. Badanie wśród kobiet w wieku 20–29 lat wykazało, że:

• grupa z wypełnieniami amalgamatowymi miała średni poziom rtęci w moczu 1,50±1,78 µg/g kreatyniny versus 0,53±0,63 µg/g w grupie bez amalgamatów (p < .01).
• im więcej wypełnień – tym wyższy poziom rtęci (Park et al., 2023).

JAK SZKODZI NAM RTĘĆ Z PLOMB?

Po pierwsze, ekspozycja na rtęć może prowadzić do zmniejszenia liczby i ruchliwości plemników oraz ich morfologii (Kumar, 2022). Co więcej, blokuje ona enzymy selenozależne (np. glutation peroksydazę), zakłócając równowagę hormonalną (Spiller, 2018). Po trzecie, rtęć łatwo przenika do mózgu i uszkadza neurony poprzez stres oksydacyjny oraz zaburzenia pracy mitochondriów (Aschner et al., 2007). Ponadto, wiąże się z białkami, zmieniając ich strukturę, co może prowokować reakcje autoimmunologiczne (Pollard et al., 2019). Badania z 2025 r. wykazały, że dzieci z plombami amalgamatowymi miały podwyższony poziom markerów stresu oksydacyjnego (8‑OHdG, MDA) w ślinie. Ponadto, częściej występowały u nich zmiany jądrowe (NAs) w komórkach błony śluzowej jamy ustnej – co wskazuje na potencjalne uszkodzenia DNA (Macías-Lamas et al., 2025).

POZBĄDŹ SIĘ AMALGAMATU!

Na początek warto wiedzieć, że wiele krajów – w tym Polska – odchodzi od stosowania amalgamatu właśnie z powodu jego potencjalnych skutków zdrowotnych.  Co ciekawe, plomb amalgamatowych nie można po prostu „wywiercić” tak jak zwykłych wypełnień kompozytowych. Wtedy do organizmu i powietrza uwalniałyby się duże ilości oparów rtęci i drobin amalgamatu. Aby odbyło się to bezpiecznie dla pacjenta i personelu, takie wypełnienia należy usuwać z zachowaniem specjalnych procedur. Dlatego powstał protokół SMART (ang. Safe Mercury Amalgam Removal Technique), czyli zestaw wytycznych, w skład którego wchodzi m.in:

1. • zastosowanie koferdamu (gumowej osłony odizolowującej ząb od jamy ustnej),
   • zabezpieczenie skóry, oczu i ubrań,
   • zastosowanie ssaków o dużej mocy i filtrów węglowych,
   • zastosowanie oczyszczaczy powietrza w gabinecie,
   • cięcie amalgamatu na fragmenty i wyjmowanie kawałkami (zamiast długiego szlifowania, które generuje pary rtęci),
   • ciągłe chłodzenie wodą, aby ograniczyć nagrzewanie i parowanie rtęci,
   • traktowanie resztek amalgamatu jako odpadów niebezpiecznych i utylizowane ich zgodnie z procedurami środowiskowymi,
   • usuwanie amalgamatów stopniowo, a nie wszystkich na raz, by zmniejszyć obciążenie dla organizmu.

SUPLEMENTACJA PRZED I PO ZABIEGU USUWANIA AMALGAMATU

Aby zmniejszyć szkodliwe skutki zabiegu usuwania starych plomb z amalgamatem, stomatolog może również zalecić suplementację. Jednak powinna być ona dostosowana indywidualnie do pacjenta i rozpoczęta nawet kilka tygodni wcześniej. Może ona obejmować przyjmowanie:

Witaminy C

1. • ponieważ to silny antyoksydant, który neutralizuje wolne rodniki powstające w trakcie kontaktu z rtęcią

Selenu

1. • ponieważ to pierwiastek, który wiąże się z rtęcią, tworząc mniej toksyczne kompleksy i wspiera enzymy antyoksydacyjne (glutation peroksydaza) (Spiller, 2017)

Cynku

1. • ponieważ konkuruje z rtęcią o miejsca wiązania w białkach, wspiera odporność i procesy naprawcze

Magnezu

1. • ponieważ stabilizuje błony komórkowe i zmniejsza skutki stresu oksydacyjnego, a także wspiera układ nerwowy, który jest szczególnie wrażliwy na rtęć

Siarki (np. N-acetylocysteina – NAC, MSM, cysteina)

1. • ponieważ dostarcza grup tiolowych, które wiążą metale ciężkie (Tenório et al., 2021)

Witaminy E + innych antyoksydantów (karotenoidy, koenzym Q10, resweratrol)

1. • ponieważ chronią błony komórkowe przed peroksydacją lipidów

Chlorelli i spiruliny

1. • ponieważ mogą wiązać metale ciężkie w przewodzie pokarmowym (Merino et al., 2019)

Dlatego jeśli wciąż masz stare „srebrne plomby”, porozmawiaj ze swoim dentystą o bezpiecznych alternatywach. Nie czekaj – im szybciej wymienisz plomby amalgamatowe na kompozytowe, tym szybciej zyskasz pewność, że nie zagraża ci długotrwała ekspozycja na rtęć.

A może chcesz poczytać o chorobach przyzębia w kontekście starań o ciążę? KLIKNIJ TU

Źródła:

Aschner, M., Syversen, T., Souza, D. O., Rocha, J. B. T., & Farina, M. (2007). Involvement of glutamate and reactive oxygen species in methylmercury neurotoxicity. Brazilian Journal of Medical and Biological Research, 40(3), 285–291.

Kumar, S., Sharma, A., Sedha, S. Occupational and environmental mercury exposure and human reproductive health - a review. Journal of the Turkish-German Gynecological Association. 2022 Sep 5;23(3):199-210.

Macías-Lamas, G., Ortiz-García, Y.M., Lazalde-Ramos, B.P. et al. Oxidative genomic damage in pediatric patients exposed to mercury released by dental amalgam. BMC Oral Health 25, 1152 (2025).

Merino, J. J., Parmigiani-Izquierdo, J. M., Toledano Gasca, A., & Cabaña-Muñoz, M. E. (2019). The long-term algae extract (Chlorella and Fucus sp) and aminosulphurate supplementation modulate SOD-1 activity and decrease heavy metals (Hg++, Sn) levels in patients with long-term dental titanium implants and amalgam fillings restorations. Antioxidants, 8(4), 101.

Park, S., Kim, E., Sakong, J., Park, E. Association between dental amalgam restoration and urine mercury concentrations among young women: a cross-sectional study. Journal of Yeungnam Medical Science 2023;40(4):373-380.

Pollard, K. M., Hultman, P., & Kono, D. H. (2019). Immunology and genetics of induced systemic autoimmunity. Autoimmunity Reviews, 18(10), 102366.

Spiller, H. A. (2018). Rethinking mercury: the role of selenium in the pathophysiology of mercury toxicity. Toxicology, 408, 19–23.

Tenório, M. C. d. S., Graciliano, N. G., Moura, F. A., Oliveira, A. C. M. d., & Goulart, M. O. F. (2021). N-Acetylcysteine (NAC): Impacts on Human Health. Antioxidants, 10(6), 967.

#ZdrowieProkreacyjne #Amalgamat #ToksycznośćRtęci #BezpieczneZęby #FundacjaProcreatio #Płodność #ZdroweZęby #ŚwiadomeRodzicielstwo